Online Psikoterapi: Nedir, Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?
Teknolojinin hayatımızın her alanında bizlere eşlik ettiği günümüzde, ruh sağlığı hizmetleri de bu gelişmelerden payını alıyor. Standart yüz yüze terapi hizmetlerinin yanı sıra, online psikoterapi hizmetleri de popüler ve ulaşılabilir alternatifler arasındadır. Peki internet üzerinden psikoterapi ne anlama geliyor? Standart yöntemlerden farkı nedir? Bu yenilikçi yaklaşımın getirdiği kolaylıklar ve potansiyel zorluklar nelerdir? Yazımızda online terapi hizmetleri ile ilgili merak ettiğiniz sorularınızın cevaplarını bulabileceksiniz.
Online Terapi Nedir?
Online psikoterapi, lisanslı ve yetkili ruh sağlığı profesyonellerinin danışanları ile fiziki olarak bir araya gelmeden uzaktan çeşitli iletişim araçlarını kullanarak psikolojik destek ve tedavi hizmeti sunmasıdır. Online bir şekilde gerçekleştirilen bu terapi, çevrimiçi terapi veya internet terapisi olarak da adlandırılır.
Online Terapi Tanımı
Uzaktan İletişim araçları ile gerçekleştirilen bir tür terapidir. Bu hizmet çoğunlukla güvenli video konferans platformları, bazı zamanlarda telefon görüşmeleri, mail ya da özel mesajlaşma uygulamaları vasıtasıyla gerçekleştirilir. Uzaktan terapi olarak da bilinen bu teknik, coğrafi engelleri ortadan kaldırarak ruh sağlığı hizmetlerine ulaşımı kolaylaştırmayı amaçlar. Ana hedef; danışanın duygusal, davranışsal ya da zihinsel zorlukları ile başa çıkmasına yardımcı olmak, psikolojik iyilik halini artırmaktır. Uzaktan psikolog hizmeti almak isteyen kişiler, aynı yüz yüze terapide olduğu gibi, etik kurallara ve gizlilik prosedürlerine bağlı kalarak profesyonel destek alırlar.
Dünyanın herhangi bir yerinden psikolojik destek almaya ihtiyaç duyuyorsanız, Doç. Dr. Abdullah Bolu ile online randevu oluşturarak ilk adımı atabilirsiniz.
Geleneksel Psikoterapi ile Farkları
Online danışmanlık ile geleneksel yüz yüze terapi arasında ana farklar bulunur. Bu farkları şu şekilde özetlemek mümkündür:
| Kriter | Geleneksel Psikoterapi | Online Psikoterapi |
|---|---|---|
| Uygulama Yeri | Terapistin ofisinde yüz yüze seans | Video, telefon, mesajlaşma veya e-posta yoluyla seans |
| Mekan | Sabit, fiziksel bir terapi odası | Danışanın seçtiği güvenli ve özel bir yer |
| Coğrafi Kısıtlama | Terapistle aynı şehirde olma zorunluluğu | İnternet bağlantısının olduğu her yerden erişim |
| Zamanlama | Sabit seans saatleri | Esnek randevu saatleri, anlık mesajlaşma imkanı |
Online Psikoterapinin Avantajları
Çevrimiçi terapi, pek çok kişi için önemli ayrıcalıklar sunar. Bu ayrıcalıklar; zaman ve mekan bağımsızlığı, maliyet avantajı ve yerel psikolojik destek hizmetlerine alternatif olması şeklindedir.
Zaman ve Mekan Bağımsızlığı
En belirgin ayrıcalıklardan bir tanesi, zaman ve mekan sınırlamasını ortandan kaldırmasıdır. Danışanlar; çevrimiçi psikolojik danışmanlık hizmeti ile iş yerlerinden, evlerinden ya da tatildeyken dahi terapistleriyle görüşebilirler. Bu, özellikle yoğun iş hayatına sahip, sık yolculuk yapan ya da ulaşım zorluğu yaşayan kişiler için büyük bir rahatlıktır. Randevu saatleri noktasında esneklik sunar. Örneğin, yoğun bir iş temposuna sahip ve hafta içi mesai sonrası terapistlerin ofis saatlerine yetişmesi imkânsız olan danışanlar, online terapi sayesinde artık iş çıkışı evlerinde çaylarını alıp bilgisayar başında terapi hizmetinden faydalanabilirler. Böylece hem zamandan kazanıp hem de psikiyatrik terapi seanslarınıza daha istikrarlı katılabilirsiniz.
Erişilebilirlik Oranları ve Kullanıcı Profili
Online ruh sağlığı desteği; fiziksel engelleri olan, açık alan korkusu gibi dışarıya çıkmayı zorlaştıran durumlar içerisinde olan ya da yaşadığı yerde yeterli sayıda ruh sağlığı uzmanı olmayan kişiler için önemli bir hizmettir. Kırsal bölgelerde ya da küçük şehirlerde yaşayanlar, çevrimiçi ruh sağlığı desteği ile büyük şehirlerdeki uzmanlara kolayca erişebilirler. Yapılan çalışmalar, özellikle yetişkinlerin ve teknolojiye yatkın kişilerin çevrimiçi terapi tekniklerini daha sık kullandığını gösterir.
Aynı zamanda, ruh sağlığı hizmeti almaktan korkan ya da yargılanmaktan çekinen kişiler için anonimlik hissi sağlaması da ulaşılabilirliği artırabilmektedir. Örneğin, 2020 yılında yapılan bir meta analiz çalışmasında, uzaktan psikiyatrik destek kırsal ve yetersiz hizmet alan yerlerde ruh sağlığı hizmetlerine ulaşım %30’a varan oranlarda artış göstermiştir. (Hilty, D.M., et al. , 2020, A Review of the Effectiveness of Telepsychiatry)
Maliyet Avantajı ve Uygulama Esnekliği
Online psikoterapi hizmetleri, özellikle büyük şehirlerde yaşayan bireyler için zaman ve maliyet tasarrufu sağlar. Danışanlar; trafik, ulaşım maliyetleri ve terapi merkezine fiziksel erişim gibi faktörlerin yarattığı ekonomik ve zaman kaybı yükten kurtulur. Örneğin, yoğun bir iş temposuna sahip danışanlar, seans öncesi trafikte vakit kaybetmek veya park yeri aramak zorunda kalmaksızın, konforlu bir ortamda terapi sürecine katılım sağlayabilirler. Ayrıca bazı terapistler, fiziksel ofis giderlerinin olmaması online seanslarını daha uygun fiyatlarla sunabilmelerini sağlar. Bu durum, psikolojik destek süreçlerinin daha erişilebilir ve sürdürülebilir hale gelmesine katkı sağlar.
Yerel Psikolojik Destek Hizmetlerine Alternatif Olması
Türkiye’de ruh sağlığı uzmanlarının büyük bir kısmı da İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyük şehirlerde yoğunlaşmıştır. Daha küçük şehirlerde ya da kırsal kesimlerde yaşayan kişiler için yetkin bir terapiste ulaşmak zorlayıcı olabilir. İnternet üzerinden psikoterapi, bu konum engellerini aşarak, ülkenin herhangi bir bölgesindeki danışanın, istediği uzmanlık alanına sahip bir terapistle çalışmasına imkan verir. Bu husus, özellikle belirli bir alanda yetkinleşmiş bir terapist arayan fakat yaşadığı yerde bu yetkinliği bulamayan bireyler için büyük bir fırsattır.
Online Psikoterapinin Dezavantajları
Her teknikte olduğu gibi çevrimiçi psikoterapinin de bazı olası dezavantajları ve sınırlılıkları vardır. Yüz yüze etkileşim eksikliği, dijital erişim sorunları ve teknik kısıtlar ile acil müdahale gerektiren durumlar için yetersizlik; online terapinin dezavantajları arasında yer alır.
Yüz Yüze Etkileşim Eksikliği
Psikoterapi uygulamalarında, danışan ile terapist arasında kurulan güven ilişkisi (terapotik) oldukça önemlidir. Bu ilişki sadece konuşmalarla değil, yüz ifadeleri, beden dili ve ses tonu gibi sözsüz işaretlerle (non-verbal) de desteklenir. Örneğin, internet bağlantısı zayıfsa veya sadece sesli ya da yazılı iletişim tercih ediliyorsa, bu işaretlerin tam olarak hissedilmesi zorlaşabilir.
2021’de Journal of Counseling Psychology dergisinin yaptığı bir araştırmada, çevrimiçi terapi alan danışanların yaklaşık üçte biri, terapistleriyle duygusal bağ kurmanın yüz yüze seanslara göre daha zor olduğunu söylemiştir. Katılımcılar, terapistin yüzünü ve beden dilini tam görememenin güven duygusunu etkilediğini belirtmiştir.
Dijital Erişim Sorunları ve Teknik Kısıtlar
Çevrimiçi psikoterapinin verimliliği, sabit bir internet bağlantısına, ideal bir cihaza ve temel seviyede teknolojik yeterliliğe bağlıdır. İnternet kesintileri, bağlantı problemleri, ses ya da görüntü kalitesindeki düşüklükler seansın akışını bozabilir ve rahatsız edici olabilir. Aynı zamanda herkesin özel ve sessiz bir görüşme ortamı bulması da mümkün olmayabilir. Online okuryazarlığı düşük olan ya da teknolojiye ulaşımı kısıtlı olan kişiler için online terapi uygun bir alternatif olmayabilir.
Acil Müdahale Gerektiren Durumlar için Yetersizlik
Çevrimiçi psikoterapi, çoğunlukla acil kriz zamanları için uygun değildir. Örneğin, kişinin kendisine ya da başkasına zarar verme riski taşıdığı akut durumlar, şiddetli panik atak krizleri, psikotik epizotlar. Terapist, danışanın fiziksel anlamda yanında olmadığından dolayı acil durumlarda direkt olarak müdahale edemez. Kriz zamanında polis ve ambulansa ulaşmak gerekebilir. Bu durumda süreç çevrimiçi ortamda daha karışık olabilir. Örneğin, bir danışan seans esnasında ani bir intihar düşüncesi krizine girerse, terapistin danışanın tam adresini bilmesi ve yerel acil servislerle hızlıca irtibata geçmesi kritik bir öneme sahiptir. Fakat bu her daim sorunsuz işlemeyebilir. Dolayısıyla, riskli danışanlar için çoğunlukla yüz yüze takip ya da daha yoğun destek programları tavsiye edilir.
Hangi Durumlarda Online Psikoterapi Tercih Edilmelidir?
Online psikoterapi, özellikle Psikoterapiye erişimin zorlaştırdığı koşullarda danışanlara etkili bir alternatif sunar. Anksiyete, depresyon, stres bozuklukları ve ilişkisel problemler gibi yaygın psikiyatrik rahatsızlıklar, online terapi hizmetleri ile başarılı bir şekilde çözüme kavuşturulabilir. Zaman kısıtlaması olan bireyler için, yoğun iş temposuna sahip danışanlar veya fiziksel erişim imkânı kısıtlı olanlar için online terapi vazgeçilmez bir alternatif haline gelmiştir.
Ayrıca, aile terapisi, ilişki terapisi gibi ilişkisel terapi çalışmalarında da çevrimiçi format, farklı şehirlerde bulunan aile bireylerinin aynı anda terapiye katılmasını sağlar, sürecin verimliliğini artırabilir.
Anksiyete, Depresyon ve Yaygın Rahatsızlıklar
Yapılan çalışmalar, online terapinin anksiyete bozuklukları, hafif ile orta düzeyde depresyon, stres yönetimi, uyum problemleri gibi yaygın ruhsal problemlerin tedavisinde yüz yüze terapi kadar etkili olduğunu gösterir.
Zaman Kısıtlaması Olan Danışan Profili
Tempolu iş ya da okul programı olan, sıklıkla seyahat eden ya da küçük çocuklarından dolayı evden çıkmakta zorlanan kişiler için çevrimiçi danışmanlık uygun bir alternatif olabilir.
Kırsal Bölgelerde Yaşayan Danışanlar için Uygunluk
Daha öncesinde de belirtildiği üzere, yaşadığı bölgede terapist olmayan ya da sınırlı sayıda yetkin kişiler için uzaktan terapi en ideal seçimdir. TÜİK ve Sağlık Bakanlığı verileri, ruh sağlığı uzmanlarının büyük şehirlerde fazlalaştığı, diğer kesimlerde ise bu hizmetlere ulaşımın sınırlı olduğunu doğrulamaktadır. Bu husus çevrimiçi psikoterapinin önemini artırır.
Online psikoterapi yüz yüze terapi kadar etkili midir?
Bu, en fazla sorulan sorulardan biridir. Çok fazla bilimsel araştırma ve meta analiz, çevrimiçi psikoterapinin pek çok psikolojik rahatsızlık için yüz yüze terapi kadar başarılı olduğunu gösterir. Ancak başarı oranının danışanın durumuna, terapistin tecrübesine, kullanılan teknolojiye ve kurulan terapotik ilişkiye bağlı olarak değişebileceğini unutmamak önemlidir. Bazı karışık durumlar ya da danışanın bireysel seçimi yüz yüze terapiyi daha ideal kılabilir.
Online terapide gizlilik ve güvenlik nasıl sağlanır?
Gizlilik ve güvenlik, çevrimiçi psikoterapinin ana taşlarındandır. Uzman terapistler, danışan bilgilerinin mahremiyetini korumak adına farklı tedbirler alır:
- Güvenli platformlar,
- Bilgilendirilmiş onam,
- Gizli ortam,
- Verileri saklama,
Son olarak etik kurallar da online terapide gizlilik ve güvenliğin sağlanmasında önemli bir husustur.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve APA Verileri
Dünya Sağlık Örgütü, özellikle de kaynakların sınırlı olduğu kesimlerde ruh sağlığı hizmetlerine ulaşımı artırmak adına dijital sağlık teknolojilerinin kullanımını destekler. Amerikan Psikoloji Derneği, tele psikoloji uygulamaları adına ayrıntılı rehber yayınlamış, profesyonellik, gizlilik, emniyet ve etik prosedürler noktasında çerçeveler belirlemiştir. Her iki kurum da online psikoterapinin doğru bir şekilde uygulandığında değerli bir araç olduğunu kabul eder.
Türkiye’de Online Psikoterapi Üzerine Yapılan Klinik Çalışmalar
Online psikoterapi kimler için uygun değildir?
Online psikoterapi, herkes için uygun olmayabilir. Şu durumlarda çoğunlukla yüz yüze terapi ya da daha yoğun destek şekilleri tavsiye edilir:
- Şiddetli Ruhsal Rahatsızlıklar
- Akut Kriz Durumları
- Teknolojik Yetersizlik
- Emniyetli ve Özel Ortam Eksikliği
- Bireysel Tercih
- TMS Tedavisi gibi medikal cihaz kullanımı gerektiren uygulamalar
Sık Sorulan Sorular (SSS)
Online psikoterapi için hangi uygulamalar kullanılır?
Güvenlik ve gizlilik öncelikli olduğundan dolayı çoğunlukla Zoom, Skype gibi uçtan uca şifreleme imkanı sunan ya da özel olarak terapi için tasarlanan uygulamalar kullanılır. Terapistiniz, kullandığı platform ile ilgili sizlere bilgi verecektir.
Online psikoterapi devlet tarafından karşılanıyor mu?
Türkiye’de Sosyal Güvenlik Kurumu şu an için özel olarak yürütülen çevrimiçi psikoterapi seanslarını çoğunlukla karşılar. Devlet hastaneleri ya da üniversite hastanelerinin ruh sağlığı birimlerinde sunulan tele-sağlık hizmetleri değişiklik gösterebilir. Fakat özel online psikolog hizmeti çoğunlukla kendi bütçesiyle karşılanır.
Online psikoterapi seans süresi ve sıklığı nasıldır?
Online psikoterapi seanslarının süresi ve sıklığı, yüz yüze terapistle benzerlik gösterir. Çoğunlukla bir seans 45 ile 50 dakika sürer ve sıklıkla haftada bir olarak yapılır. Fakat bu süre ve sıklık, danışanın gereksinimine, terapistin çalışma biçimine ve hedeflerine göre değişebilir.
Online terapi ücretleri neye göre değişir?
Çevrimiçi terapi ücretleri; terapistin tecrübesi, yetkinlik alanı, eğitimi, seans süresi ve sıklığı gibi etkenlere göre farklılık gösterir. Konum etkeni de online terapide daha az etkili olsa da, terapistin genel ücret politikası belirleyicidir.
Online psikolog seçerken nelere dikkat edilmeli?
Terapistin ilgili alanda üniversite diplomasına ve gerekli yetkinliğe sahip olduğundan emin olmalısınız. Yaşadığınız zorluklarla alakalı tecrübesi ve yetkinliği olup olmadığını da araştırmanız oldukça önemlidir. Bunların yanı sıra online terapi noktasında tecrübeli olması, güvenli bir platform kullanıp kullanmaması da son derece önem arz eder.
